Italiaanse presidentsverkiezingen: politieke onzekerheid en staartrisico voor de markten
Door Christopher Dembik, Hoofd Macro-economisch Onderzoek, Saxo Bank
Het proces voor de verkiezing van een nieuwe Italiaanse president gaat van start. De stemming is meestal een non-event. Deze keer is dat anders. Zittend president Sergio Mattarella, die in aanmerking komt voor een volgende termijn, stelt zich geen kandidaat. Op 3 februari treedt hij af. De huidige premier Mario Draghi is de eerste kandidaat om hem op te volgen. Dit zou tot vervroegde verkiezingen en een nieuwe periode van politieke instabiliteit voor Italië leiden, op het slechtste moment ooit. Het is zeker de eerste keer in de recente geschiedenis dat de Italiaanse presidentsverkiezingen economisch relevant zijn. Dit is potentieel een gebeurtenis met een staartrisico voor de financiële markten.
Draghi's taak zit er niet op
Draghi heeft Italië politieke stabiliteit gebracht. Hij gaat goed om met de gezondheidscrisis en de gevolgen daarvan. Daarnaast voltooide en valideerde hij het moeizame proces van het definiëren van projecten en het halen van initiële streefcijfers en hervormingsdoelstellingen om toegang te krijgen tot fondsen in het kader van het Next Generation EU-herstelpakket. Italië is de grootste begunstigde. Het zou binnenkort de eerste betaling moeten ontvangen van een totaalbedrag van 191,5 miljard euro (zowel leningen als subsidies).
Maar er is meer te doen. Draghi heeft nog geen tijd gehad om de structurele problemen van de Italiaanse economie aan te pakken. De vertraging van de productiviteit is er daar een van. Uit gegevens van de OESO blijkt dat Italiaanse bedrijven met minder dan 10 werknemers, die een groot deel van het Italiaanse bedrijfsmodel uitmaken, een lagere arbeidsproductiviteit hebben dan hun sectorgenoten. Gemiddeld ligt de toegevoegde waarde per werknemer in Italiaanse bedrijven 35% lager dan in Duitse bedrijven.
Enkele mogelijke oorzaken van de lage productiviteit van Italië zijn de lage uitgaven voor onderzoek (1,4% van het bbp in 2018 tegenover 2,4% in het gemiddelde van de OESO-landen volgens de laatste beschikbare gegevens) in combinatie met onvoldoende investeringen in onderwijs en de opeenstapeling van vertragingen bij de invoering van nieuwe technologieën. In dit verband kunnen de door de Italiaanse regering vastgestelde investeringen (zie onderstaande tabel), die zullen worden gefinancierd door het Next Generation EU-herstelpakket, een grote kans bieden om de groei van de arbeidsproductiviteit te verhogen. De uitvoering van deze investeringen zal politieke stabiliteit vereisen, die volgens ons alleen Draghi kan brengen.
Belangrijkste investeringen om de groei en de productiviteit te verhogen die de Italiaanse regering heeft geïdentificeerd (oorspronkelijk door oud-premier Giuseppe Conte gepresenteerd in het najaar van 2020)
Wat als ?
Als Draghi tot president wordt verkozen, zouden de parlementsverkiezingen een jaar vroeger plaatsvinden, in 2022 in plaats van in 2023. Opiniepeilingen suggereren dat de extreem-rechtse partijen (de Lega en de Broeders van Italië), samen met Forza Italia, de verkiezingen zouden kunnen winnen. Dit zou tot een nieuwe periode van politieke instabiliteit in Italië kunnen leiden, op het slechtste moment ooit. De Italiaanse presidentsverkiezingen staan nog niet op de radar van de beleggers. Maar verwacht in geval van vervroegde verkiezingen een hard ontwaken, marktturbulentie en volatiliteit van obligaties in de BTP-markt.
